KARBON AYAKİZİ-SINIRDA KARBON DÜZENLEME MEKANİZMASI

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’ na (SKDM) ilişkin Tüzük AB Resmi Gazetesi’nde yayımlandı.

Avrupa Yeşil Mutabakatı’ nın önemli bir parçasını teşkil eden Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’ na (SKDM) ilişkin (AB) 2023/956 sayılı Tüzük AB Resmi Gazetesi’nde 16 Mayıs 2023 tarihinde yayımlanmıştır.

SKDM Tüzüğü, AB’nin emisyon azaltma politikalarını olumsuz etkileyecek şekilde AB’ deki üretiminin iklim değişikliği politikaları daha az sıkı olan ülkelere kayması sonucunda oluşabilecek karbon kaçağı riskini önlemeyi amaçlamaktadır. AB, SKDM ile üretim esnasında salınan karbon emisyonları için AB Emisyon Ticareti Sistemi’ni (ETS) yansıtacak şekilde ithal ürünler için ilave ücret getirmekte, böylelikle diğer ülkelerde daha temiz üretim yapılmasını sağlamayı ve AB üreticilerinin rekabetçiliğini korumayı hedeflemektedir. SKDM’ nin kapsamında ilk aşamada, yüksek karbon kaçağı riski taşıyan 6 sektör bulunmaktadır:  çimento, demir-çelik, alüminyum, gübre, hidrojen ve elektrik.

SKDM Tüzüğünün geçiş dönemi 1 Ekim 2023 tarihi itibariyle başlamıştır. 2025 yılının sonuna kadar sürecek olan geçiş döneminde AB ithalatçıları herhangi bir mali yükümlülük altına girmeyecek, SKDM mekanizmasına tabi ithal ürünlerde gömülü emisyonları (herhangi bir ürünü piyasaya sürmek için gereken tüm sera gazı emisyonlarının toplamı) raporlayacaktır. Emisyonların raporlanmasına ilişkin kurallar ve gereklilikler uygulama tasarrufları aracılığıyla AB Komisyonu tarafından detaylandırılacaktır. SKDM, 2026 yılında tam olarak uygulamaya geçtiğinde, AB ithalatçıları, SKDM dâhilindeki ithal malları için SKDM sertifikası satın alacaktır. Sertifika fiyatları AB ETS sistemindeki fiyatları yansıtacak şekilde hesaplanacaktır. AB ithalatçıları bir yıl önce ithal ettikleri mal miktarını ve toplam gömülü emisyon miktarlarını her yıl 31 Mayıs tarihinde beyan edecek ve bu miktarlara tekabül eden SKDM sertifikalarını teslim edeceklerdir. İthalatçılar, üçüncü ülke üreticilerinden alınan doğrulanmış bilgilere dayanarak, ithal edilen ürünlerin üretimi esnasında hâlihazırda bir karbon fiyatı ödendiğini ispat etmeleri durumunda bu bedeli nihai ödemelerinden düşürebileceklerdir. Sistem içinde dağıtılacak ücretsiz tahsisatlar (Şirketler, ücretsiz olarak aldıkları tahsisatlar dahil olmak üzere bu izinleri satın alabilir ve satabilir, birbirleriyle ticaretini yapabilirler. ) 2026-2034 döneminde belirli oranlarda azaltılarak kaldırılacaktır. Her bir tahsisat, sistemdeki operatörlere (ETS’ ye tabi şirketlere) bir ton CO2 eşdeğerinin küresel ısınma potansiyeline denk gelen sera gazı salma hakkı vermektedir. Tahsisatlar ya ücretsiz olarak dağıtılır ya da otoriteler (Üye Ülke Yetkili Otoriteleri) tarafından birincil piyasada açık artırmayla satılır. Düşük fiyattan tahsisat almış olan firmalar emisyonları azaldıkça ellerinde fazladan kalan sertifikaları, piyasa fiyatı arttığında satabilmekte olup bu şekilde finansman imkânı yaratılmaktadır. Fiyatın altında maliyetle emisyon azaltma yapabilen operatörlerin seragazı emisyonlarının azaltımı için yatırım yapmaları amaçlanmaktadır. Piyasada işlem gören tahsisat miktarının azaltılması, karbon ücretinin yükselmesine sebep olacak, bu da firmaları maliyetlerini düşürmek üzere üretim süreçlerinin yenilenmesi, temiz üretim teknolojilerinin adaptasyonu gibi emisyon azaltımına yönelik yatırımları artırmaya yönlendirecektir. Bu çerçevede, SKDM, ETS içinde karbon kaçağı riskini önlemek üzere sağlanan ücretsiz tahsisatların yerini alacak şekilde geliştirilmiş bir mekanizma olup, ücretsiz tahsisatlar aşamalı olarak sonlandırılırken SKDM yükümlülükleri de bununla orantılı olarak devreye girecektir.

01.10.2023-31.12.2025 Tarihleri Arası: SKDM yükümlülüklerinin başladığı geçiş dönemi (Mali yükümlülük ve doğrulama yükümlülüğü bulunmuyor, ancak raporlama yükümlülüğü bulunuyor.)

01.01.2026- 01.01.2034 Tarihleri Arası: Doğrulama ve mali yükümlülükler de devreye girerek AB İthalatçılarına verilecek ücretsiz tahsisat kademeli olarak azaltılacak olup 2034 yılında tahsisatlar tamamen kaldırılmış olacaktır.

Raporlama yapan beyan sahibi (ithalatçı veya ithalatçının dolaylı gümrük temsilcisi) her çeyreğin sonunda ithal edilen SKDM mallarının gömülü emisyonlarını (herhangi bir ürünü piyasaya sürmek için gereken tüm sera gazı emisyonlarının toplamıdır) raporlayacak olup bu verileri ihracatçılardan talep edeceklerdir. AB ithalatçısı SKDM kapsamındaki eşyayı farklı firmalardan alıyor ise tedarikçilerden emisyon bilgilerini temin edip tek bir rapor halinde her çeyreğin sonunda raporlamakla yükümlüdür. İhracatçılarımız ise kendilerinden emisyon verisi talep eden AB ithalatçısına bu verileri iletirken, kendi ithalatçılarından bu verileri toplaması ve ihracat aşamasında ileteceği emisyon verisine eklemesi gerekecektir.

Geçiş döneminde, kapsamdaki bütün ürünler için hem doğrudan hem dolaylı emisyonların (üretim sürecinde kullanılan elektriğin üretiminden kaynaklanan emisyonlar) izlenmesi gerekecektir. 2026 yılı itibariyle başlayacak uygulama döneminde, SKDM Tüzüğü’nün 2 sayılı ekinde (Annex 2) listelenen ürünler için sadece doğrudan emisyonlar; Ek I’de olup Ek-2’de olmayan SKDM ürünleri için ise hem doğrudan hem dolaylı emisyonlar da dikkate alınacaktır.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’na (SKDM) ilişkin (AB) 2023/956 sayılı Tüzük AB Resmi Gazetesi’nde 16 Mayıs 2023 tarihinde yayımlanmıştır. Buna göre ilgili ab tüzüğü ek-1 ürünleri ihraç eden firmaların skdm yükümlülüğü bulunacaktır.