1976 Yılında İtalya’nın Seveso kasabasında yabancıl bitki öldürücü (herbicide) ve arıtkan (antiseptic) üretiminde kullanılan 2, 4, 5 –trifenil klorofenol (TCP) maddesi üretimi yapılan bir fabrikada patlama gerçekleşti ve tehlikeli gazlar çevreye yayıldı. Seveso kazası İtalya’da ve tüm Avrupa’da kimyasal tesislerdeki tehlikelere karşı çok önemli bir bilinç yarattı. Gerçekleşen bu kaza sonrasında, endüstriyel kazaların oluşmasının engellenmesi ve gerekli önlemlerin alınması adına hazırlanmış olan Seveso Direktifi (82/501/EEC) kabul edilmiştir.
Direktif, meydana gelen büyük endüstriyel kazalardan çıkarılan dersler dikkate alınarak çeşitli aralıklarla güncellenmiştir.
Ülkemizde bu kapsamda Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik yürürlüktedir. Yönetmelikte; Büyük endüstriyel kazalar:
“Herhangi bir kuruluşun işletilmesi esnasında, kontrolsüz gelişmelerden kaynaklanan ve kuruluş içinde veya dışında çevre ve/veya insan sağlığı için anında veya daha sonra ciddi tehlikeye yol açabilen bir veya birden fazla tehlikeli maddenin sebep olduğu büyük bir yayılım, yangın veya patlama olayı” şeklinde tanımlanmaktadır.
Büyük Endüstriyel Kaza Riskleri
• Yanıcı maddelerin bir alev veya ısı aracılığıyla tutuşmasından dolayı ortaya çıkan yangın
• Ani gaz salımı ile meydana gelen yanıcı madde (hava) karışımından kaynaklanan patlama
• Toksik maddelerin havaya, suya veya toprağa yayılması
Tehlikeli madde üreten, kullanan veya depolayan kuruluşlarda, bu tür kaza riskleri her zaman bulunmaktadır.
İşletmeci, büyük kazaları önlemek ve büyük bir kazanın meydana gelmesi durumunda, bunların etkilerini çevre ve insanlara en az zarar verecek şekilde sınırlamak için gerekli tüm tedbirleri almakla yükümlüdür.
Bu nedenle risk barındıran tesislerin, Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik kapsamında, tehlikeli kimyasal depolama miktarları hesaplanmalıdır. Bu hesaplama BEKRA bildirimi çerçevesinde yapılacak olup hesap kriterleri yönetmelikle belirlenmiştir.
BEKRA bildirimi hesaplamasında 3 sonuç çıkabilir:
1) Kapsamdışı
2) Alt Seviyeli Kuruluş
3) Üst Seviyeli Kuruluş
Kapsamdışı firmaların depolanan kimyasalların MSDS’lerini, depolama miktarlarını ve BEKRA
hesaplamasını firmada bulundurmaları yeterlidir.
BEKRA hesaplaması sonucunda alt seviyeli kuruluş çıkan firmaların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Çevre
Bilgi Sistemi’ne BEKRA bildirimlerini yapması ve “Büyük kaza önleme politika belgesi”ni sisteme
yüklemesi gerekmektedir.
Büyük Kaza Önleme Politika Belgesi
Büyük kaza önleme politikası belgesi hazırlanırken Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve
Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik Ek III’te belirtilen ilkeler dikkate alınır.
Bu politika uygun araçlar, yapılar ve yönetim sistemleri kullanılarak, çevre ve insanlar için yüksek
seviyede bir koruma sağlayacak şekilde belirlenir.
BEKRA hesaplaması sonucunda üst seviyeli kuruluş çıkan firmaların Çevre ve Şehircilik Bakanlığı,
Çevre Bilgi Sistemi’ne BEKRA bildirimlerini yapması “Güvenlik Raporu”nu ve “Dâhili acil durum
planı”nı sisteme yüklemesi gerekmektedir.
Bu süreçte önce “güvenlik raporu” hazırlanır, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nca uygun görülmesi
durumunda rapor Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığına gönderilir. İşletmeci, güvenlik raporunun
içerik ve yeterlilik yönünden uygun bulunduğunun kendisine bildirilmesinden itibaren otuz iş günü
içerisinde “dâhili acil durum planı”nı Çevre ve Şehircilik Bakanlığına gönderir.
Güvenlik Raporu
Büyük kaza önleme politikası belgesi hazırlanırken Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve
Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik Ek II’te belirtilen ilkeler dikkate alınır.
Büyük kazaların tanımlandığını, büyük kazaların önlenmesi ve bunların çevre ve insan üzerindeki
etkilerinin sınırlandırılması için gerekli önlemlerin alındığını, kuruluş içindeki büyük kazaya yol
açabilecek herhangi bir tesisin, depolama tesisinin, ekipmanın veya alt yapının tasarımı, inşaatı,
işletimi ve bakımında yeterli güvenliğin sağlandığını gösteren, dahili acil durum planını da içeren bir
rapordur. Raporun onaylanmasının ardından dahili acil durum planı Çevre ve Şehircilik Bakanlığına
gönderilir.
Güvenlik Raporu ayrıca yerel sorumlulara Harici acil durum planı hazırlanması aşamasında bilgi
verecek bir dokümandır.
Dâhili Acil Durum Planı
Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik kapsamında
Üst seviyeli bir kuruluşun işletmecisi tarafından, asgari olarak Ek-4, Kısım 1 ve Kısım 2’de belirtilen
bilgileri içermek kaydıyla, yönetmeliğin 13 maddesinin on ikinci fıkrası uyarınca çıkarılacak tebliğdeki
formatı ve formattaki bilgileri dikkate alarak hazırlanan veya hazırlatılan plandır.
Harici Acil Durum Planı
İl Afet ve Acil Durum Müdürlükleri tarafından; Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin
Azaltılması Hakkında Yönetmelik kapsamına giren üst seviyeli kuruluşlarla ilgili olarak, yönetmeliğin
Ek-4, Kısım 1 ve Kısım 3’te belirtilen bilgilerden az olmamak şartı ile 13 maddesinin on ikinci
fıkrasında belirtilen tebliği dikkate alarak hazırlanan veya hazırlatılan plandır.
Endüstriyel Kazalar
EKOÇEV olarak Büyük Endüstriyel Kazaların Önlenmesi ve Etkilerinin Azaltılması Hakkında Yönetmelik
kapsamında risk taşıyan firmalarda BEKRA hesaplamalarının yapılması, alt seviyeli ve üst seviyeli
kuruluşların süreç yönetimi, bildirimlerinin yapılması, hazırlanan evrakların onay işlemlerinin takibi
konusunda hizmet vermekteyiz.